دانشکده شهرسازی

اهداف:

به منظور تعیین هدف و رسالت خاص دوره آموزشی دکترای شهرسازی لازم است در ابتدا نگاه مختصری به فلسفه وجودی شهرسازی و ماهیت آن به طور کلی داشته باشیم. از ابتدای قرن گذشته، شکل‌گیری حرفه و رشته شهرسازی همواره با بحث‌ها و چالش‌های زیادی همراه بوده است. یکی از اصلی‌ترین این بحث‌ها مربوط به ماهیت مناسب آموزش در مقاطع سه گانه آن بوده است. بنابراین برای تعیین شکل مطلوب آموزش شهرسازی در مقطع دکترا لازم است قبل از هر چیز نقش حرفه‌ای شهرساز از یک طرف و نقش آکادمیک آن از طرف دیگر روشن شود.  بدون شک ماهیت این دو نقش تعیین کننده نیازی است که جامعه حرفه‌ای و آکادمیک دارا بوده و برنامه آموزشی دوره دکترای شهرسازی باید به آن ها به صورت رضایت بخشی پاسخ دهد.

الف. فلسفه وجودی شهرسازی

علیرغم برخی از ابهاماتی که تقریبا در همه جای دنیا در مورد ماهیت و محتوای شهرسازی وجود دارد و قطعا کشور ما نیز در این زمینه مستثنی نیست، به واسطه نقشی که شهرسازی در ایجاد بستر مناسب برای زندگی شهروندان دارد، روز به روز بر اهمیت و اعتبار آن به عنوان یک رشته و حرفه فعال و موثرافزوده می‌شود. هر چند نمی‌توان با قاطعیت گفت که چنین بستری مستقیما و براساس یک رابطه جبری بر خصوصیات اجتماعی، فرهنگی، رفتاری و... تاثیر می‌گذارد، لیکن به هر ترتیب می‌تواند نقش موثر و تعیین کننده‌ای در هدایت و شکل‌گیری جامعه‌ای مطلوب داشته باشد. شکل دادن و نظم بخشیدن به چنین بستری به گونه‌ای که اهداف و ارزش‌های مورد نظر را تحقق بخشد دلیل اصلی بوجود آمدن رشته شهرسازی است.

ب . ماهیت شهرسازی علم، هنر و علوم انسانی

رشد شهر‌گرایی و شهر‌نشینی در طی سده اخیر در سرتاسر جهان و بروز مسائل و مشکلات گوناگون شهری منجر به ایجاد دوره‌های عالی آموزشی و پژوهشی شهرسازی در دانشگاه‌های جهان گردیده است. توسعه بی‌سابقه شهرها و شهرنشینی، پیشرفت‌های فناوری و خصوصا فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، تحولات مربوط به وسائل حمل و نقل و تغییرات کمی و کیفی کاربری اراضی و همینطور تغییرات کمی و کیفی جمعیت شهری و خواست‌های متنوع و متعدد آنها و بالاخره تغییر عمده و اساسی در مکانیزم‌های تصمیم‌گیری در جوامع شهری، پیچیدگی‌های روزافزون موضوعات شهرسازی را موجب شده است. این امر بار دیگر و این بار بسیار روشن‌تر و قاطع تر از گذشته برماهیت بین رشته‌ای بودن شهرسازی (interdisciplinary) تاکید می‌ورزد. به گونه‌ای که محتوا  و به تبع آن رویه‌های شهرسازی را نه صرفا به عنوان زمینه‌ای علمی یا هنری، بلکه زمینه‌ای علمی، هنری و انسانی معرفی می‌کند که از ویژگی‌ها و در عین حال پیچیدگی‌های زمینه‌های مرتبط برخوردار بوده و بنابراین استفاده از نظریه‌ها، روش‌ها و فنون مربوط به کلیه زمینه‌های تشکیل دهنده آن اجتناب ناپذیر است. این امر شهرسازی را به رشته و حرفه‌ای کاملا خاص و تقریبا بی‌نظیر تبدیل می‌کند.

ج . جهانی، ملی و محلی

ویژگی‌های پیش گفته شده همراه با تغییر و تحولات گوناگون دهه‌های اخیر (فرایند جهانی شدن) نشان نیل به این مفهوم است که ایده دهکده جهانی، خواه ناخواه، در حال تحقق پذیرفتن است. بنابراین ماهیت شهرسازی و تحولات جهانی و نظام‌های ارزشی محلی ایجاب می‌کند که در آموزش شهرسازی در کلیه مقاطع، بویژه در مقطع دکترا، هر سه سطح پیش گفته مورد توجه قرار گیرد. بدون تردید دانش آموخته شهرسازی قادر نخواهد بود بدون آگاهی از تحولات جهانی، خصوصا تجارب و دست‌آوردهای سایر جوامع در زمینه حل مسائل مربوطه، فعالیت‌های آموزشی،  پژوهشی و حرفه‌ای خود را به نحو مطلوب به انجام برساند. بدیهی است این امر نباید به این مفهوم تلقی شود که شهرساز مسائل را از خارج وارد کرده و راه‌حل‌های مربوطه را نیز الزاما همراه آن از خارج وارد کند و بنابراین راه‌حل‌هایی ارائه گردد که هیچگونه ارتباط و سنخیتی با شرائط داخلی و محلی جامعه ما ندارد.

د . تقسیم کار در مقاطع سه گانه

گرچه از نظر آکادمیک دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تقریبا در همه دانشگاه‌های معتبر جهان از یکدیگر تفکیک شده و برای هریک هدف و رسالت خاصی در نظر گرفته شده است، لیکن واقعیت این است که این مقاطع سه گانه به شدت به یکدیگر وابسته بوده و تحقق اهداف مورد نظر در مقطع بالاتر متکی و منوط به تحقق اهداف مربوطه در مقطع پایین‌تراست. این امر به خصوص در مورد رابطه بین دوره کارشناسی ارشد و دکترای شهرسازی موکدا مصداق دارد. با توجه به اینکه هدف دوره کارشناسی ارشد تربیت افراد حرفه‌ای، و هدف دوره دکترا به عنوان بالاترین سطح آموزشی رشته، تربیت افراد متخصصی است که به تولید دانش و گسترش مرزهای آن پرداخته و از طریق پژوهش و انتقال دانش به حرفه به بهبود و ارتقای کیفیت محیط بپردازند، لذا توجه به رابطه بین حرفه و رشته شهرسازی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

نکته مهم دیگری که در ارتباط با سه مقطع فوق الذکر در شهرسازی باید متذکر شد این است که دوره آموزشی کارشناسی، عمومی، یکپارچه و بدون تفکیک به زیر مجموعه‌های تخصصی است ولی در مقطع کارشناسی ارشد، شهرسازی به زیر مجموعه‌هایی همچون برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری و... تقسیم می‌شود. لیکن در مقطع دکترا بار دیگر چنین تفکیکی صورت نگرفته و عنوان دوره در چارچوب عام آن به نام "شهرسازی" خوانده می‌شود. در این دوره مفاهیم مورد علاقه دانشجو و زمینه تخصصی او طی رساله دکترا دنبال می‌شود که این امر اهمیت بخش پژوهشی دوره دکترا را به خوبی نمایانگر است.