مولف: احمد سعیدنیا (استاد پیشکسوت دانشکده شهرسازی)

در چکیده این کتاب آمده است:
پیشینه شهرنشینی در ایران به اواخرهزاره چهارم پیش از میلاد، کم و بیش به پنج هزار سال تا کنون می‌رسد. نخستین شهرها در مرکز نواحی آباد کشاورزی و در مسیر راه‌های تجاری پیدایش یافتند و بر اثر توانمندی درتولید صنعتی و عرضه مازاد کشاورزی رو به رشد نهادند. شهرها برای مقابله با هجوم اقوام وحشی و غارتگر، دولت‌های محلی را قدرت بخشیدند. دولت‌ها نهادهای نظامی و کشوری را بنیاد نهادند و با گسترش آیین‌های دینی، شهرهای شکوهمندی را بوجود آوردند. این شهرها کانون تمدن و گارگاه فرهنگ ایرانی به‌شمار می‌روند. آثار این فرهنگ و تمدن به صورت یادگارهای معماری و شهرسازی هنوز در قلب شهرهای ایرانی پایدار مانده‌اند. سیر تحول شهرهای ایران در گذر زمان با وجود گسست‌های بزرگ تاریخی؛ نشانگر تداوم زیرساخت‌های مدنی ایران است که تا آستانه دوران مدرن پایدار مانده است. این نهادها در بنیان‌های سه گانه " دین - دولت - مردم " به شکل آتشگاه -مسجد و ارگ- دیوانخان و بازار - محله؛ از آغاز تا کنون در قلب شهرهای ایران وجود داشته‌اند و هر از گاهی به شکلی در آمده و جای خود را در شهر تغییر داده و متحول شده‌اند. تحلیل تاریخی شهرهای ایران حاکی از تحول و تداوم این بنیان‌ها در چگونگی شگل‌گیری ساخت و بافت شهرها که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.